Een begroting van een centrumstad: het is een zeer complex gegeven. Er is een sterk regelgevend kader waaraan de begroting van onze stad moet voldoen, maar dat is het moeilijkste luik niet. Het moeilijkste is om een balans te vinden tussen voldoende tegemoet te komen aan alle maatschappelijke noden die er zijn enerzijds, en de financiële gezondheid van de stad te bewaren zonder al te veel schulden op te bouwen en zonder belastingplichtigen te zwaar te belasten.

Een gezond principe bij het opmaken van een begroting is om steeds te voorzien in wat marge. Dat is net zoals bij gezinnen: we doen er goed aan om wat geld op onze spaarrekening te houden voor als bv. onze wasmachine kapot gaat of we zonder werk zouden vallen. Ook lokale besturen doen er goed aan om een dergelijke buffer in te bouwen, voor het geval er budgettaire tegenvallers zijn. Niet elke stad heeft echter even veel belang gehecht aan een dergelijke buffer, zoals blijkt uit volgende grafiek.

Het is inmiddels voldoende gekend dat sinds de totstandkoming van het meerjarenplan eind 2019 er een aantal tegenvallers te noteren zijn. Dat gaat klassiek over beslissingen van hogere overheden met een budgettaire weerslag (bv. het verlagen van dividenden voor energie). Er is de coronacrisis geweest, die de werking van lokale besturen volledig heeft omgegooid, met extra kosten ter ondersteuning van de lokale economie en voor de bescherming van de volksgezondheid. Er is de Oekraïnecrisis, waarbij de stad ook haar verantwoordelijkheid neemt om opvang voor vluchtelingen te voorzien. En nog sterker, de historisch hoge inflatie die daaruit voortvloeit en voor alle steden en gemeenten aanzienlijke kosten met zich meebrengt.

Elk van deze zaken heeft een negatieve impact op de begroting van een gemeente en zet de budgettaire buffer telkens weer wat meer onder druk, zoals een recente studie van Belfius aantoont. De stijgende loonkosten kosten Vlaamse gemeenten €250 miljoen extra, energie zorgt voor €105 miljoen extra uitgaven en bouwkosten zijn met 25% gestegen. Gemeentelijke toelagen aan politie, OCMW en brandweer zouden €110 miljoen extra kosten. De ontvangsten zullen pas met vertraging stijgen. Alles samen zorgt het ervoor dat de Vlaamse lokale besturen €365 miljoen in het rood zouden duiken zonder bijsturing.

Zelfs de stad Antwerpen, de stad met de grootste buffer in bovenstaande grafiek, spreekt zich uiterst voorzichtig uit over de evolutie richting 2025. Ook Hasselt wordt nerveus en Oostende zal een aantal voorziene investeringen schrappen. Ik ben echter blij om op vandaag te kunnen zeggen: we kunnen er tegen. Ondanks alle tegenslagen, zullen we geen belastingen verhogen. We zullen geen investeringen uitstellen om budgettaire redenen. We zullen de schuld beheersbaar houden. Onze begroting is solide en gezond.

Niet iedereen kan dit dus zeggen. Er zijn inmiddels zelfs een aantal steden die er bij Vlaanderen voor pleiten om de wettelijke evenwichtscriteria te lossen. Persoonlijk ben ik daar geen voorstander van: die criteria zijn goed doordacht en zijn net bedoeld om te vermijden dat lokale besturen een ongezond budgettair beleid voeren zoals vroeger. Die criteria moeten behouden blijven, het is aan elk bestuur om de tering naar de nering te zetten.

Ik ga graag even dieper met u in op de Gentse stadsbegroting. Men heeft daar bij aanvang van hun meerjarenplan de fout gemaakt geen buffer in te bouwen (zie ook de eerdere grafiek). Dat heeft nu grote gevolgen. De eerdere verlaging van de dividenden voor energie was de eerste druppel die de emmer deed overlopen. De stad moest sterk bijsturen: zo werd er al snel beslist om €7 miljoen extra ontvangsten te verkrijgen via nieuwe belastingen. Men voert o.a. een verhardingstaks in, net op het moment dat de kosten om te (ver)bouwen al de pan uitswingen. Daarnaast zou men ook nog €10 miljoen besparen, al wist men niet hoe dat zou gebeuren. In ieder geval: de Gentenaar werd de dupe van de bijsturing van het stadsbestuur.

De komst van de Oekraïnecrisis en vooral de oplopende inflatie, zorgt er nu voor dat de emmer overstroomt. Ondanks de eerdere ingrepen, gaapt er een gat van €78 miljoen jaarlijks in de begroting. De nood is dermate hoog dat het stadsbestuur de wanhoop nabij is. Er wordt bekeken om te besparen op politie, brandweer, afvalophaling en personeel. Nog meer nieuwe of hogere belastingen zijn geen taboe en investeringen kunnen uitgesteld worden. Dat veroorzaakt veel onrust in Gent.

De manier waarop men in Gent met de begroting omgaat, is niet de Aalsterse. Wij hebben tijdig concrete stappen genomen om te snijden in onze uitgaven. Dat ging gepaard met soms moeilijke en zelfs emotionele discussies. Toch zijn we erin geslaagd om de impact voor de Aalstenaar beperkt te houden. Ik ben daar bijzonder fier op. Om al die moeilijke gesprekken te doen voorafgaand aan het meerjarenplan, zorgt ervoor dat we nu aan burgers en bedrijven – ondanks de moeilijke omstandigheden – de nodige steun kunnen bieden vanuit een stabiele organisatie.

Daarnaast stoot het mij voor de borst hoe lichtzinnig men omgaat met belastingen. Een hervorming van de bedrijfsbelastingen moest meteen ook €1,5 miljoen extra per jaar opleveren. Na de klap van verlaagde dividenden, wist men al snel hoe men de mensen zwaarder ging belasten, maar had men nog geen idee hoe men ging besparen. Ook bij de nieuwe ronde vindt men het “logisch” om opnieuw naar belastingen te kijken. Het lijkt bijna alsof een overheid eindeloos belastingen kan heffen zonder rekening te moeten houden met de gevolgen en dat in het land met de hoogste belastingen ter wereld.

Die gevolgen zijn er echter wel degelijk: men maakt het mensen, handelaars en bedrijven nog wat moeilijker om het hoofd boven water te houden. En dat net na een coronacrisis die een gigantische impact heeft gehad op de financiën van iedereen. En dat tijdens een periode van historische inflatie die de koopkracht van mensen aantast. Het is een beslissing die ik niet begrijp. Belastingen verhogen die mensen belemmeren om zelf enige marge te behouden in onzekere tijden omdat men zelf geen verantwoordelijkheid heeft genomen: dat is schuldig verzuim.

Dit zal u in Aalst niet meemaken. We gaan niet licht over belastingen. Voor mij zijn die een noodzakelijk kwaad die we zo beperkt mogelijk moeten houden. We zoeken daarom eerst de middelen bij onszelf, en dat heeft zijn vruchten afgeworpen. Verder willen we iedereen – gezinnen, ondernemers en bedrijven – alle kansen bieden op ons grondgebied om de eigen dromen te realiseren en de zorgen achter zich te laten. Het is een doel waar ik mij dagelijks voor inzet als schepen van Financiën.