Corona hakt er diep in. Onze vrijheden worden ingeperkt om onze gezondheid te beschermen. Velen onder ons kunnen hun beroep – hun dagelijkse passie – niet uitoefenen. Terecht wordt er naar de overheid gekeken om via diverse budgettaire ingrepen te voorkomen dat mensen in schulden en armoede belanden.

Het hoeft dan ook niet te verbazen dat corona diep op de overheidsfinanciën inhakt. In 2020 bedroeg het Belgische overheidstekort iets meer dan 10% van het BBP (zo’n €45 miljard), waardoor de totale schuld oploopt tot maar liefst 115% van het BBP. Straffe cijfers.

Het zette Wim Moesen in Knack aan tot het formuleren van een aantal aanbevelingen om een beter begrotingsbeleid te voeren, zonder al meteen te hoeven overgaan tot besparingen. Voor diegenen die Wim Moesen niet kennen: hij is emeritus hoogleraar publieke economie aan de KU Leuven, met o.a. een specialisatie in publieke financiën en overheidsbegroting. Er bestaat zelfs zoiets als de ‘Moesen-norm’, waarbij overheidsuitgaven gedurende enkele jaren worden bevroren (behoudens inflatie) om de publieke financiën te saneren en de economie een stimulans te geven. Als het over begrotingsbeleid gaat, is Moesen dus een autoriteit in België.

De aanbevelingen die Moesen formuleerde voor een beter begrotingsbeleid zijn de volgende:

1. Respecteer de afgesproken begrotingskalender;

2. Maak meerjarenramingen;

3. Verantwoord de uitgaven;

4. Handhaaf een uitgavennorm;

5. Installeer een onafhankelijk fiscaal instituut;

6. Herstel de gouden financieringsregel. Concreet betekent dit dat men geen leningen aangaat voor doorlopende uitgaven zoals bv. personeelskosten, maar wel voor productieve investeringen. Het zorgt voor begrotingsdiscipline enerzijds, terwijl er ruimte blijft voor broodnodige investeringen die de economische groei stimuleren.

Op federaal vlak is er nog een lange weg te gaan om dit in de praktijk om te zetten. Maar hoe zit dit op lokaal niveau, en meer specifiek in Aalst? Ik ga er graag even met u door.

Er bestaat op Vlaams niveau een wettelijk kader voor het begrotingsbeleid van lokale besturen: de Beleids- en Beheerscyclus (BBC). Het verplicht lokale besturen om te werken met meerjarenramingen en legt daarvoor strakke deadlines op. Zo moet een nieuwe bestuursmeerderheid binnen het jaar na haar aantreden een nieuw meerjarenplan hebben goedgekeurd en dit voor een periode van 6 jaar. Ook krijgt de financieel directeur van een lokaal bestuur een autonome, beschermde rol waarbij hij de krediet- en wetmatigheidscontrole van beslissingen doet. In Aalst werd de begrotingskalender mooi gerespecteerd: op 17 december 2019 werd het meerjarenplan 2020-2025 goedgekeurd door de gemeenteraad. De financieel directeur speelde daarbij een belangrijke rol. Aanbevelingen 1, 2 en 5: check!

U herinnert zich mogelijk nog de zware discussies die in Aalst hebben gewoed omtrent het meerjarenplan in 2019. Deze discussie was te wijten aan sterke politieke ambities enerzijds (waar op zich niets mis mee is, integendeel) en de toepassing van aanbevelingen 3 en 4 anderzijds.

Vaak wordt bij het opmaken van een begroting vertrokken van de vorige begroting, waarbij nieuw beleid dan tot een verhoging van de uitgaven leidt, zonder de vorige uitgaven in vraag te stellen. Men noemt dit het aanwasprincipe: een overheid zal steeds meer zaken doen en steeds meer uitgeven. Als kersvers schepen van Financiën heb ik alle uitgaven van de stad echter kritisch in vraag gesteld. Zijn deze uitgaven wel nodig? Maken we daarmee een maatschappelijk verschil? Verstoren we de markt niet met dergelijke zaken? Het zijn stuk voor stuk belangrijke vragen die een ondernemer zich dagelijks stelt in zijn bedrijfsvoering en waar een overheid geregeld eens door moet. Aanbeveling 3: check!

Daarnaast vindt dit College de financiële gezondheid van de stad belangrijk. Ook in de toekomst moet de stad een rol kunnen opnemen als fundament waarop een economie kan gebouwd worden. Daarom werd een uitgavennorm afgesproken waarbij de schuld van de stad niet meer dan €2.500/inwoner mocht bedragen tegen 2025. Met die norm zou Aalst qua schuldpositie zich in de middenmoot van de Vlaamse centrumsteden nestelen en bovendien nodigt de huidige rente ertoe uit nú investeringen te doen. Aanbeveling 4: check! 

Resteert nog de gouden financieringsregel. Bij het goedkeuren van het meerjarenplan werden een aantal besparingen doorgevoerd. Die besparingen focussen vooral op doorlopende kosten, waarbij de personeelskost de belangrijkste is. Denk maar aan de aanwervingsstop die de stad tijdelijk had ingevoerd. Het doorvoeren van de besparingen heeft ertoe geleid dat onze ontvangsten de doorlopende kosten jaarlijks overstijgen. Dat verschil stijgt jaarlijks, waardoor we ook steeds minder moeten lenen om onze investeringen te financieren. Dat zorgt er ook voor dat de stad nu budgettaire ruimte heeft om ondersteuning te bieden waar nodig. Aanbeveling 6: check!

Et alors, denkt u misschien? Ik geef u graag twee redenen waarom een gezond en doordacht financieel begrotingsbeleid ook voor u van belang is.

Naar aanleiding van de eerste coronagolf in maart vorig jaar kondigde het Gentse stadsbestuur al snel een massaal ondersteuningspakket aan. In april moest de Gentse schepen van Financiën Rudy Coddens (SP.A) echter toegeven dat de impact van corona veel groter was dan gedacht en dat belastingverhogingen onvermijdelijk werden. In Aalst is er absoluut geen sprake van het verhogen van belastingen. Uw portemonnee is veilig.

Ten tweede is uit een bevraging van VVSG gebleken dat 4 op de 10 de lokale besturen hun begroting moeten bijsturen omwille van corona en 60% daarvan lost dat op door investeringen uit te stellen. Nochtans zijn net investeringen belangrijk voor duurzame economische groei. Lokale besturen spelen daarin een belangrijke rol, met o.a. het onderhoud van wegen. Voor corona toesloeg, hadden de Vlaamse lokale besturen voor de periode 2020-2025 €14,5 miljard investeringen gepland. Hierop beknibbelen beperkt onze toekomstige welvaart. In Aalst gaan onze geplande investeringen dan ook gewoon door: ook uw toekomst is veilig.

Kortom: 2019 was omwille van de zware discussies die toen gevoerd werden absoluut geen eenvoudig jaar voor mij, als kersvers schepen van Financiën. Achteraf kan ik alleen maar vaststellen dat het de moeite waard was: in tegenstelling tot andere lokale besturen kan Aalst, ondanks corona, blijven investeren zonder belastingen te verhogen. Weir doeng voesj!